تحلیل شیوه‌های اثرپذیری روزبهان بقلی از قرآن کریم و احادیث در مشرب‌الأرواح

author

الهام سیدان استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

Abstract:

در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی شیوه‌های اثرپذیری روزبهان از آیات و احادیث و رویکرد تأویلی او در مشرب‌الارواح بررسی می‌شود. روزبهان بقلی در مشرب‌الارواح مشهور به هزارویک مقام ضمن تبیین مبانی سلوک طرح منسجمی دربابِ مقام‌های عرفانی ارائه می‌دهد. هر یک از این مقام‌ها با استناد به تعبیری قرآنی یا لفظی از احادیث ساخته‌وپرداخته می‌شوند. هنجارگریزی‌ها و قاعده‌ستیزی‌های بسیاری در طرح مقام‌های عرفانی در این اثر مشاهده می‌شود. شیوة بهره‌گیری روزبهان از آیات قرآن و احادیث نیز در این اثر با نوآوری‌های بسیاری همراه است که در این پژوهش به بررسی آنها پرداخته می‌شود. نتایج این بررسی نشان می‌دهد گرایش روزبهان به تأویل آیات و احادیث با اقتباس لفظی و معنایی به ساخت‌ اصطلاح‌واره‌های جدیدی در عرفان اسلامی منجر می‌شود. علاوه بر این، بی‌توجهی به بافتِ همراه و بافت موقعیتی زمینة بافت‌گردانی و ارائة تفسیری اشاری از آیات را فراهم می‌کند. از دیگر ویژگی‌های درخور توجه اقتباس‌های روزبهان رعایت تناسب‌های لفظی و هم‌آوایی‌ها در طرح مقام‌های عرفانی است که غالباً در فرایند ناخودآگاه تجربه بر زبان ظاهر می‌شوند.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

مفهوم عشق از دیدگاه روزبهان بقلی

عشق در تصوف عاشقانه روزبهان بقلی جایگاه ممتازی دارد. این عارف بزرگ قرن ششم قدر ادامه سنّتی که از قرون قبل آغاز شده بود، مفهوم عشق را به شکل برجسته ای در آثارخود، به ویژه در عبهر العاشقی ، ن مطرح کرد. در واقع روزبهان بنای طریقت خویش را درتصوف بر عشق نهاد و گسترۀ این مفهوم در اندیشۀ وی تا بدان جاست که عشق را در تماممراتب هستی، از بالاترین تا نازل ترین مرتبه ساری می داند. از نظر او عشق از صفات حقاس...

full text

تکرارهای اساطیری در کشف‌الاسرار روزبهان بقلی شیرازی

هدف مقاله حاضر بررسی کتاب کشف‌الاسرار روزبهان بقلی شیرازی (متوفی522 ه.ق) از منظر اسطوره‌ای است. الیاده بر آن است که یادآوری و بازنمایی وقایع ازلی و زندگی کردن با اسطوره‌ها تجربه‌ای دینی است؛ زیرا شخص وقایع مهم اساطیری را دوباره تکرار و بازنمایی می‌کند و دوباره شاهد و ناظر اعمال خلّاق و آفرینندة موجودات فوق طبیعی می‌شود. شخص در زمانی ازلی قرار می‌گیرد، زمانی مقدس ودر مکانی مقدس با شخصیت‌های مقدس ...

full text

اثرپذیری دیوان صائب تبریزی از قرآن کریم

در مقاله حاضر تلاش م یشود انواع تأثیرپذیری از آیات قرآنی در دیوان شاعر برجسته ایرانی، صائب تبریزی، بررسی شود. در این راستا، ابتدا ابیاتی از دیوان شاعر که متحلّی به آیه ای از قرآن است استخراج و آنگاه آیه موردنظر، همراه با توضیحات لازم، ذکر می شود. بدیهی است این اقدام زمانی که با توضیحات وافی درباره بیت یا ابیات برگزیده همراه شود، علاوه بر اینکه خواننده را در درک بهتر مفهوم موردنظر شاعر یاری م یده...

full text